ANG KASAYSAYAN NG WIKANG FILIPINO (buod)

 

1897 - Saligang Batas ng Biak na Bato, wikang Tagalog ang opisyal na wika
 
1901 - Saligang Batas Bilang 74, wikang Ingles ang gagamiting wikang panturo. Ayon sa Monroe Education Survey Commission naging mahirap ang pagtuturo ng Ingles
 
1931 - Saligang Batas 577, wikang bernakular ang gagamitin bilang panturo
 
1935 - Artikulo 14, Seksyon 3 ng 1935, pagkakaroon ng wikang pambansa
 
1936 - itinatag ni Pangulong Manuel Quezon ang Surian ng Wika upang mamuno sa pag-aaral at pagpili sa wikang pambansa. Jaime de Veyra ang naging tagapangulo ng komite na nagsagawa ng pag-aaral, at napili nito ang Tagalog bilang batayan ng “Wikang Pambansa."
 
1937 - Pagpili ng wikang Pambansa

Walong rehiyon na pinagbasehan ng pagpili ng wikang pambansa:

1. Waray                6. Hiligaynon

2. Tagalog              7. Kapampangan

3. Bikolano            8. Pangasinense

4. Ilokano

5. Cebuano

 
Disyembre 30, 1937 - wikang Tagalog ang napiling wikang pambansa

-sa pagsusumikap ni Pangulong Quezon na magkaroon tayo ng wikang pagkakalilanlan, hinirang siyang “Ama ng Wikang Pambansa."

 
1940 - Sa bisa ng Batas Komonwealth Bilang 570, ipinahayag na wikang opisyal ang wikang Pambansa.
 
Hulyo 4, 1946 - Tagalog ang opisyal na wika na gagamitin sa pakikipagtransaksyon
 
1954 - Proklamasyon Bilang 12 ng 1954 ni Pangulong Ramon Magsaysay

- ang pagdiriwang ng Linggo ng wika ay mula  Marso 29-Abril 4 bilang paggunita sa kaarawan ni Francisco Balagtas

 

- Proklamasyon Bilang 1041 ni Pangulong Fidel Ramos, naging Agosto ang pagdiriwang ng buwan ng wika

 
1959 - Kautusang Blg.7 ang Wikang pambansa ay tatawaging Pilipino na ipinalabas ng Kalihim na si Jose Romero
 
1976 - Ipinatupad ni Pangulong Ferdinand Marcos na ang mga gusali ay ipapangalan sa mga Pilipino
 
1970 - Wikang Filipino bilang panturo

1973 - 1973 Konstitusyon sa Artikulo 15 Seksiyon 2 at 3, kapanahunan ni Pangulong Ferdinand Marcos

“ang Batasang Pambansa ay magsasagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na paggamit ng pambansang wikang Pilipino. Hangga’t hindi binabago ang batas, ang Ingles at Pilipino ang mananatiling mga wikang opisyal ng Pilipinas."

 
1974 - Bilingguwal na Edukasyon

Patakarang Bilingguwal ng 1974 - ang mga asignatura sa elementarya at sekondarya ay hinati upang ang isang pangkat ay ituro sa Filipino at ang kalahati ay sa wikang Ingles.

 
1978 - pagkakaroon ng 6 na unit sa tersyarya
 
1987 - Saligang Batas ng 1987 Artikulo Seksyon 6-7

6- Ang wikang Pambansa ay Filipino na nililinang ng dayalekto

7- Walang magiging wikang Pambansa maliban sa wikang Filipino hanggat walang sinasaad ang batas.

ANG NOBELANG PILIPINO

    Nobela

akdang pampanitikan na nagtataglay ng maraming ligaw na tagpo at nahahati ito sa mga kabanata. Naglalahad ang nobela ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas. Ito ay tinatawag din sa wikang Tagalog na Kathambuhay. “Katha” sapagkat likha ng panulat at “buhay” dahil ang mga kasaysayang isinalaysay ay gawa ng isip na hango sa pangyayari sa tunay na buhay.

Elemento ng Nobela:

1.Tagpuan – lugar at panahon na pinangyarihan ng kuwento

2.Tauhan – nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela

3.Banghay – pagkasunod-sunod na pangyayari

4.Pananaw – panauhang ginamit ng may-akda sa nobela

a.       Una – kasali ang may-akda sa kuwento

b.       Pangalawa – ang may-akda ay nakikipag-usap

c.       Pangatlo – batay sa nakikita o obserbasyon ng may-akda

5. Tema – paksang-diwa na binibigyan ng diin sa nobela

6. Damdamin – nagbibigay kulay sa pangyayari

7. Pamamaraan – istilo ng maunulat

8. Pananalita – diyalogong ginagamit sa nobela

9. Simbolismo – nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa mga tauhan, bagay o pangyayarihan ng kuwento

Mga Uri ng Nobela:

1. Nobelang Romansa – ukol sa pag-iibigan

2. Kasaysayan – nobelang binibigyang-diin ang kasaysayan o pangyayaring nakalipas na.

3. Nobelang Masining – paglalarawan sa katangian ng tauhan at pagkasunod-sunod ng mga pangyayari na ikinawiwili ng mga mambabasa.

4. Layunin – ang pokus ng nobela ay ang mga layunin at mga simulain na mahalaga sa buhay ng tao

5. Nobelang Banghay – isang akda nasa pagkakabalangkas ng mga pangyayari ang kinawiwili ng mga mambabasa

6. Nobelang Tauhan – binibigyang-diin sa nobelang ito ang katauhan ng mga pangunahing tauhan, mithiin, sitwasyon at pangangailangan sa storya.

7. Nobelang Pagbabago – ukol sa mga pangyayari na nakakapagpabago ng buhay o sistema mapalipunan man o sa sarili.

Sangkap ng Nobela:

✔ Kasaysayan o Kuwento – Paglalahad ng pangyayari na magbubukas sa kamalayan ng mga mambabasa sa mga naganap sa isang tiyak na panahon.

✔ Isang Pag-aaral – ang nilalaman nito ay nangangailangan ng masusing pagmamasid sa kapaligiran at pananaliksik sa napiling paksa ng akda

✔ Paggamit ng Imahinasyon – nakakatulong upang mapalutang ang kasiningan ng isang nobela at natutuklasan ng manunulat ang kanyang sariling istilo sa pagsulat sa pamamagitan ng malawak na imahinasyon.

✔ Kawilihan – kinakailangan na sa simula pa lamang ay makuha na ang atensyon ng mambabasa upang sa gayon ay mapanatili ang kanilang kawilihan sa pagbasa ng nobela. Nagbubukas din ito sa mambabasa ng masigasig na isipan.

Balangkas ng Nobela:

✅ Kumbensyunal o Linear – ang balangkas ng kuwento ay sumusunod sa kaayusang (Simula-Gitna-Wakas). Nalalaman ang wakas ng kuwento sa pagbasa pa lamang ng simula nito.

✅ Paikot-ikot o Circular – sa pamamagitan ng pampanitikang teknik ay napagiiba-iba ang ayos kaayusan ng mga bahagi. Maaaring magsimula ang kuwento sa (Gitna-Simula-Wakas) o kaya naman ay (Wakas-Simula-Gitna). Kung hindi babasahing mabuti ay malilito sapagkat hindi malalaman ay kapupuntahan ng nobela.

BAHAGI AT ELEMENTO NG MAIKLING KUWENTO

 

Bahagi ng Maikling Kuwento

1. Simula - dito matatagpuan ang tauhan, tagpuan at suliranin ng kuwento. Ipinakikilala ang mga tauhang magsisiganap at ang kanilang papel na gagampanan. Maaring pangunahing tauhan, kontrabida o suportang tauhan sa storya. Nakasaad sa tagpuan ang pinangyarihan ng aksyon at panahon kung kailan naganap ang kuwento. Sa bahagi ng suliranin mababasa ang problema na kakaharapin ng mga tauhan.
2. Gitna - binubuo ng panggitnang bahagi ang saglit na kasiglahan, tunggalian at kasukdulan. Makikita ang panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang na masasangkot sa suliranin. Kababasahan ng pakikipagtunggali ng tauhan na maaaring laban sa kapwa, kalikasan o sa sarili. Ang kasukdulan na pinakamadulang bahagi, dito malalaman kung makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang pinaglalaban.
3. Wakas - binubuo ng kakalasan at katapusan, dito nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa kasukdulan. Ito ang bahagi na kababasahan ng resolusyon ng kuwento, maaaring masaya ito o malungkot. Kung minsan ang wakas ng kuwento ay hindi kababasahan ng kakalasan o katapusan, hinahayaan ng may-akda ng kuwento na ang mambabasa ang gumawa ng kahihinatnan ng storya. Sila ang huhusga o hahatol sa magiging wakas ng kuwento ng mga tauhan sa kuwento.

Elemento ng Maikling Kuwento

1. Panimula - dito pinakikilala ang mga ibang tauhan na magsisipagganap sa kuwento. Nakasalalay ang kawilihan ng mambabasa sa panimulang bahagi kaya't kinakailangang itong makapukaw sa atensyon ng mga babasa.
2. Tauhan - ang mga magsisipagganap sa kuwento
3. Tagpuan - nakasaad ang lugar na pinagganapan ng mga askyon o insidente at ang panahon kung nangyari ang kuwento.
4. Suliranin - ito ang problemang kakaharapin ng mga tauhan.
5. Saglit na Kasiglahan - naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhan na masasangkot sa suliranin
6. Tunggalian - Ang naglalabang pwersa sa kuwento. (May apat na uri: tao laban sa tao, tao laban sa sarili, tao laban sa lipunan at tao laban sa kalikasan o kapaligiran.)
7. Kasukdulan - malalaman kung makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang pinaglalaban.
8. Kakalasan - tulay sa wakas ng kuwento
9. Resolusyon - kahihinatnan ng storya, maaring masaya, malungkot, pagkatalo o pagkapanalo ng pangunahing tauhan.
10. Paksang diwa - pinaka-kaluluwa ng maikling kuwento
11. Kaisipan - mensahe ng kuwento
12. Banghay - ito ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayayari.

PINAG-UGATAN, MGA URI AT KAHULUGAN NG MAIKLING KUWENTO

 

Kahulugan ng Maikling Kuwento 

• maikling katha na nagsasalaysay ng pangaraw-araw na buhay may tauhan, pangyayari at isang kakintalan.
• Isang akdang pampanitikang likha ng guni-guni at bungang-isip na hango sa tunay na pangyayari sa buhay na nagpapakita ng isang makabulugang bahagi ng buhay ng tao -Edgar Allan Poe ( Ama ng Maikling Kuwento)

Pinag-ugatan ng Maikling Kuwento

1. Mitolohiya - salaysay tungkol sa ibat-ibang diyos na pinaniniwalaan ng sinaunang katutubo nananalig at naniniwala sa mga anito. Kwento sa pinagmulan ng daigdig, diyos at diyosa at mahihiwagang likha.
2. Alamat - salaysay sa pinagmulan ng isang bagay, pook, pangyayari atbp na pinalulutang din ang aral sa buhay.
3. Pabula - kuwento na ang pangunahing tauhan ay mga hayop. Isang kathang-isip ngunit naghahatid ng mahahalagang mensahe at aral sa buhay.
4. Parabula - salaysay na hango sa Bibliya, tungkol sa moral at ispiritwal na pamumuhay ng mga tao na ang paglalahad ay patalinhaga.
5. Kuwentong Bayan - salaysay tungkol sa pag-uugali, tradisyon, paniniwala, pamahiin, at kultura ng isang lipi.
6. Anekdota - nagsasalaysay ng isang pangyayaring katawa-tawa sa buhay ng isang kilalang tao na kapupulutan ng mga aral sa buhay.

Uri ng Maikling Kuwento

1. Kuwentong Tauhan - Ang pokus ng kuwento ay nasa pangunahing tauhan o mga tauhang nagsisipagganap. Inilalarawan ang pangyayaring pangkaugalian upang lubos na maunawaan ng mambabasa ang kabuuan ng kuwento.
2. Kuwentong Katutubong Kulay - Ang tuon ng kuwento ay tungkol sa pinangyarihan, kaugalian, pananamit at hanap buhay ng mga tauhan sa nasabing pook.
3. Kuwentong Katatawanan - layunin ng kuwentong ito na magpatawa at bigyang-aliw ang mambabasa.
4. Kuwentong Sikolohikal - Uri ng kuwento na inilalarawan ang pag-iisip ng isang tao o ng tauhan upang maipadama sa mambabasa ang damdamin sa harap ng isang pangyayari.
5. Kuwentong Science Fiction - mula sa mayamang imahinasyon ng manunulat na ang mga tauhan ay may suliraning makakaharap na may mapapanghawakang maka-agham na paniniwala.

PANITIKAN SA PANAHON NG MGA KASTILA

 Mga Akdang Panrelihiyon at Pangkagandahang Asal

1. Doctrina Cristiana - ang kauna-unahang aklat na nailimbag sa Pilipinas
2. Nuestra Señora Del Rosario - ikalawang aklat na nailimbag sa Pilipinas at naglalaman ng talambuhay ng mga santo
3. Barlaan at Josaphat - kauna-unahang nobela na nailimbag sa Pilipinas
4.  Urbana at Feliza - aklat na isinulat ni Padre Modeto de Castro na naglalaman ng mga aral tungkol sa kagandang asal at wastong pag-uugali

Anyo ng Dula sa Panahon ng mga Kastila

1.  Karagatan - tulang patnigan na hango sa isang alamat ng isang dalagang naghulog ng singsing sa dagat at kung sinumang binata na makakuha ay kanyang papakasalan.
2. Duplo - isinasagawa sa bakuran ng namatayan, ito ay patulang pagtatalo at higit na pinapahalagahan ang kahusayan sa paghabi ng mga taludtod.
3. Juego de Prenda - karaniwang ginagawa ito sa lamay ng patay, ang mga babaeng kasali sa larong ito ay binabansagan ng pangalan ng mga bulaklak at punongkahoy naman sa mga kalalakihan
4. Moro-moro - dula tungkol sa paglalaban ng mga Muslim at mga Kristiyano

PANITIKAN SA PILIPINAS BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA

Mga Awiting Bayan - isa sa mga matatandang uri ng panitikang Filipino. Ito ay may lalabindalawahing (12) pantig.

1. An-anoy - inaawit habang ang mga magsasaka ay nagtatrabaho sa bukirin
2. Ayoweng - inaawit sa pagkabyaw ng tubo
3. Daeleng - awit sa mga pyesta at pagdiriwang
4. Dalit (Himno) - awit sa pagpuri o pagsamba 
5. Danyo - awit sa pagsamba o pananampalataya
6. Diona - awit sa panliligaw o kasalan
7. Dung-aw - awit na nagpapahayag ng kalungkutan o pagdurusa
8. Hinilaw at Panambat - mga awit sa pag-iinuman
9. Indonalin at Kutang - awiting panlansangan
10. Kumintang - ito ay awit noon sa pakikipagdigma ngunit ng lumaon ay naging sayaw at awit sa pag-ibig
11. Kundiman at Balitaw - awit sa pag-ibig
12. Maluway - awit sa sama-samang paggawa
13. Mayaka - awit na panggabi ng mga Igorot

14. Oyayi - awit sa pagpapatulog ng bata o paghehele sa sanggol

15. Panilan - inaawit sa pagkuha ng bahay-pukyutan

16. Papag - inaawit sa tuwing bayuhan ng palay

17 Salagintok - awit sa pakikipagsapalaran

18. Sambotani - awit sa tagumpay

19. Umbay - awit sa paglilibing

Mga Epiko - nagsasalaysay ng kabayanihang halos hindi mapaniwalaan pagkat nauukol sa mga di pangkaraniwan o mga kababalaghan

✔ Epiko ng mga Ifugao

   Alim - pinakamatandang epiko sa Pilipinas na kahawig ng Ramayana ng India. Nagpakasal ang magkapatid na Bugan at Wigan

   Hudhud- pakikipagsapalaran ni Aliguyan ng Gomhandam

 ✔ Epiko ng Muslim

  Bidasari - pinagmalupitan ang dalagang si Bidasari; patay kung araw at buhay kung gabi.

  Bantugan - isang prinsepe na ubod ng tapang at lakas, namatay at muling nabuhay

  Idarapatra at Sulayman - itinuturing na alamat ng Mindanao; namatay si Sulayman at muling nabuhay

 ✔ Epiko ng Tagalog

   Kumintang - kasayasayan ng pagsusugo ng hari sa kanyang tatlong anak na sina Bagtas, Mandukit at Dikyaw.

 ✔ Epiko ng mga Bisaya 

   Hinilawod - kasaysayan ng pag-iibigan ng mga Bathala ng mga taga-Iloilo at Aklan at pinakamatandang epiko ng Panay

    Lagda - kalipunan ng mga kautusan ng pamahalaan

   Maragtas - kasaysayan ng mga nagsitakas na sampung atung Malay dahil sa kalupitan ng sultan ng Borneo.

 ✔ Epiko ng mga Cebuano

    Ibalon at Aslon - hulwaran ng mabuting pamumuhay ng mga taga-Bikol

 ✔ Epiko ng Ilokano

  Biag ni Lam-Ang - buhay ni Lam-Ang; ito ay akda ni Pedro Bukaneg. Pinakasikat na epiko ng mga Ilokano. 

Kuwentong Bayan - madalas mangyari sa loob at labas ng ating lugar

    Kuwentong Bitbit – dito nag-ugat ang maikling kwento, maiikling salaysay na pumapaksa sa mga anito, lamanlupa, malikmata, multo at iba pang mga bunga ng guniguning di kapanipaniwala. 

Halimbawa: Si Bulan at Si Adlaw

 

Ang Alamat - isang uri ng panitikang tuluyan na ang karanniwang paksa ay nagsasalaysay ng pinagmulan ng isang bagay, pook, kalagayan o katawagan

Halimbawa: Ang Alamat ng Pinya; Ang Alamat ng Saging 

Kantahing Bayan - nagpapahayag ng matulaing damdamin ng mga Pilipino.

Halimbawa: Pamulinawen - (Iloko)

     Sarong Banggi - (Bikol)

Salawikain - ito ay nakaugaliang sabihin at nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang asal ng ating mga ninuno

Halimbawa: Hamak man ang basahan, may panahong ito ay kailangan.  

 

Sawikain - kasabihang walang natatagong kahulugan

Halimbawa: Ang tunay na kaibigan sa gipit nasusubukan. 

 

Bugtong - binubuo ng isa o dalawang taludtod, maikli at may sukat o tugma. May kinalaman sa isang bagay kailangan ito pagisipan upang malaman ang kahulugan.

Halimbawa: Dalawang batong itim, Malayo ang nararating (Mata)

Palaisipan - noon pa man ay may matatawag ng palaisipan ang ating mga ninuno.

Halimbawa: May isang bola sa isang mesa. Tinakpan ito ng sumbrero. Paano nakuha ang bola nang di nagalaw ang sumbrero.

Sagot: Butas ang tuktok ng sumbrero

Bulong- isang panalanging binuhay upang makamtan o upang mabago ang mangyayari sa hinaharap.

Halimbawa: Supla balis, supla gahoy 

Kahulugan: Karaniwan sinasabi o ipinapahayag sa mga bata upang hindi malapitan ng negatibong enerhiya o iiwas sa mga sakit.  

 

Kasabihan - karaniwang ginagamit sa panunukso o pagpuna sa kilos ng isang tao.

Halimbawa: Putak, putak batang duwag; Matapang ka't nasa pugad.

Kawikaan - ito ay kauri ng salawikain na ang kaibahan lamang ay nagtataglay ito ng aral sa buhay.

Halimbawa: Pag talagang palad, sasampa sa balikat. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KAHULUGAN, ANYO AT MGA URI NG PANITIKAN

 

Kahulugan ng Panitikan

• Webster (1974) - ang panitikan ay katipunan ng mga akdang nasusulat na nakikilala sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag; estetikong anyo, pandaigdigang kaisipan at kawalang-maliw
• Mateo (1996)- ito ay katumbas ng "literatura" sa wikang kastila at "literature" naman sa Ingles. Nagmula sa salitang Latin na "litera" na ang ibig sabihin ay letra o titik.

Anyo ng Panitikan

    a. Anyong tuluyan- ito ay patalata o lipon ng pangungusap na gumagamit ng payak at direktang paglalahad ng kaisipan

    b. Anyong Patula- pataludtod, may sukat at tugma o di kaya'y malayang taludturan na gumagamit ng masining at matatalinhagang pahayag.

Mga Uri ng Anyong Tuluyan

1. Nobela- mahabang salaysay na nahahati sa mga kabanata

2. Maikling Kuwento- maikling katha na nagsasalaysay ng pangaraw-araw na buhay may tauhan, pangyayari at isang kakintalan.
3. Dula- kuwento na isinasadula at itinatanghal sa tanghalan.
4. Alamat- nagsasalaysay ng pinagmulan ng mga bagay.
5. Parabula- katha mula sa Bibliya
6. Pabula- kuwentong may aral at ang pangunahing tauhan ay mga hayop
7. Talambuhay- akda ng kasaysayan ng buhay ng isang tao
8. Sanaysay- tumatalakay sa isang paksa ay naglalahad ng opinyon at pananaw
9. Talumpati- binibigkas sa harap ng madla
10. Balita- naglalahad ng mga pangyayari nagaganap sa buong bansa.
11. Anekdota- kwentong hango sa tunay na karanasan, kawili-wili at kakapulutan ng aral
12. Editoryal- sanaysay na naglalahad ng opinyon ng editor
13. Kasaysayan- tala tungkol sa mga mahahalagang pangyayari ng nakaraan
14. Ulat- naisagawang pananaliksik, pagsusuri pag-aaral atbp.

15. Mitolohiya- kwento sa pinagmulan ng daigdig, diyos at diyosa at mahihiwagang likha

Mga Uri ng Anyong Patula

1. Tulang Liriko- naglalahad ng masidhing damdamin, imahinasyon, at karanasan ng tao na kadalasang inaawit

2. Tulang Pasalaysay- nagsasalaysay ng mga pangyayari sa paraang pataludtod

3. Tulang Padula- Tulang sinadyang isulat upang itanghal sa entablado

4. Tulang Patnigan- Tulang Pagtatalo pangangatwiran at tagisan ng talino.

Ibat-ibang Uri Tulang Liriko

1. Pastoral - naglalarawan sa tunay na buhay sa kabundukan

2. Dalit - awit na pumupuri sa Diyos at nagtataglay ng kaunting pilosopiya sa buhay

3. Pasyon - naglalarawan ng pagdurusa ni Hesukristo

4. Oda - nagpapahayag ng papuri sa isang paksa

5. Elehiya - madamdaming tula para sa patay

6. Soneto - tulang binubuo ng 14 na taludtod

7. Awit - karaniwang pinapaksa ay tungkol sa pag-ibig, pag-asa at kaligayahan

8. Panubong- mahabang tula na nagpaparangal sa taong nagdaraos ng kaarawan o kapistahan.

9.Awiting Bayan - karaniwang paksa ng ay pag-ibig, kawalang pag-asa, kaligayahan, pangamba, kalungkutan atbp.

Ibat-ibang Uri Tulang Pasalaysay

1. Epiko - mahabang tula tungkol sa magiting na pakikipagsapalaran at kabayanihan ng isang taong may natatanging kakayahan.

2. Awit - tulang romansa na tungkol sa pakikipagsapalaran ng mga tauhan at ito ay hango sa tunay na buhay.

3. Korido - tulang romansa na ang mga tauhan ay may kakayahang supernatural

Ibat-ibang Uri ng Tulang Padula

1. Zarzuela - dulang musikal na karaniwang binubuo ng tatlong akto tungkol sa pag-ibig, kasakiman at poot

2. Moro-moro - nagpapakita ng hidwaan at labanan ng Kristiyano at Muslim

3. Senakulo - pagtatanghal tungkol sa paghihirap at kamatayan ni HesuKristo

4. Tibag - pagtatanghal tungkol sa paghahanap nina Reyna Elena at Constantino sa Krus na pinagpakuan kay Hesukristo

5. Panunuluyan - pagpapakita ng paghahanap ng matutuluyan nina Maria at Jose para sa pagsilang sa sanggol na si Hesus.

Ibat-ibang Uri ng Tulang Patnigan

1. Duplo - kadalasang masasaksihan sa paglalamay ng patay na kung nagpapaligsahan sa pangangatwiran

2. Balagtasan - tagisan ng talino sa pamamagitan ng katwiran sa pamamaraang patula

3. Karagatan - dula tungkol sa sadyang paghulog ng prinsesa sa kanyang singsing sa karagatan at kung sinuman ang lalaking makakakuha ay kanyang pakakasalan.

Akdang Pampanitikan na Nagpalaganap ng Impluwensya sa Daigdig:

1. Aklat ng mga Araw- batayan ng pananampalataya ng mga Intsik
2. Aklat ng mga Patay- naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at tumatalakay sa mitolohiyang Ehipto

3. Awit ni Rolando- isinalaysay ang gintong panahon ng Kristiyano sa Pransya. Kinapapalooban ng Doce Pares at Ronscesvalles ng Pransya

4. Bibliya- pinakabatayan ng pananampalatayang Kristiyano. Mula sa Palestino at Gresya 

5. Cantebury Tales- naglalarawan ng pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles. Galing ito sa Inglatera at sinulat ni Chaucer

6. Divina Comedia- Akda ni Dante Alighieri ng Italya noong 1307-1321, nagpapahayag ng pananampalataya at pag-uugali ng mga Italyano sa panahon iyon.

7. El Cid Compeador- naglalarawan sa katangian ng mga kastila at kasaysayan ng Espanya

8. Illiad at Odyssey- nagsasalaysay sa mitolohiya at alamat ng Gresya

9. Isang libo at Isang Gabi- naglalarawan ito sa ugaling pangpamahalaan, pangkabuhayan at lipunan ng Arabo at Persyano.

10. Koran- batayang pananamapalataya ng mga Muslim

11. Mahabharata- pinakamahabang epiko sa buong daigdig na naglalarawan sa kasaysayan ng pananampalataya sa India

12. Uncle Tom's Cabin- nagbukas sa mga mata ng mga Amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at nagsimula ng paglaganap ng demokrasya sa buong daigdig. Akda ito ni Harriet Beecher Stowe ng Estados Unidos.

IBAT-IBANG DALUYAN NG MATATALINHAGANG PAHAYAG

 

A. Salawikain- nakasulat sa anyong patula kaya ito ay may sukat at tugma. Matalinhagang pahayag dahil hindi tahasang sinasabi ang tunay na kahulugan. Mayaman ito sa kagandahang asal at kadalasang malalaman o matututunan mula sa bibig ng mga matatanda.

Halimbawa: Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makakarating sa paroroonan.

Kahulugan: Ang isang taong hindi marunong tumanaw ng utang na loob o umalala sa mga taong tumulong sa kanya ay mahihirapang magtagumpay sa buhay.

B. Sawikain- nagsasaad din ng kagandang-asal ngunit hindi kasinglalim ng ipinapahayag sa salawikain. Mga tanging paalala sa araw-araw  sa mga taong nakakalimot ng kagandahang asal. 

Halimbawa: Matutong mamaluktot kung maikli ang kumot

Kahulugan: Kung ang kinikita sa paghahanap-buhay ay tama lamang para sa mga gastusin sa araw-araw huwag gumastos sa mga bagay na hindi naman kailangan. Kung ano man ang mayroon o nandyan ay pagkasyahin at makuntento.

C. Kasabihan- kadalasang anyong patula na isa o dalawa ang taludtod na may sukat at tugma. Payak ang kahulugan at masasalamin ang kilos, ugali at gawi ng isang tao. Karaniwang ginagamit sa mga tuksuhan ng mga bata.

Halimbawa: Sa kapipili, ang nakuha ay bungi.

Kahulugan: Ang tanong mapaghanap at hindi nakukuntento ang nakukuha sa huli ay kamalasan o pangit.

D. Idyoma-  ito ay matalinhagang pahayag o ang kahulugan ay malayo sa literal o denotatibong kahulugan ng salita. Tinatawag din itong sawikain sa ating wika. Gumaganda ang pangungusap sa tulong ng idyoma dahil ang diwa  ng pangungusap ay kailangan ng malalim na pang-unawa, kaya't nabibigyan ng pagkakataon ang mambabasa na kilitiin ang kanilang isipan upang matutunan ang kahulugan ng idyoma.

Halimbawa: nanininggalang pugad - nanliligaw

E. Bulong- isang panalanging binuhay upang makamtan o upang mabago ang mangyayari sa hinaharap.

Halimbawa: Supla balis, supla gahoy

Kahulugan: Karaniwan sinasabi o ipinapahayag sa mga bata upang hindi malapitan ng negatibong enerhiya o iiwas sa mga sakit. 

F. Bugtong- isang pahayag na may kinalaman sa larawan ng isang bagay. Kailangang mag-isip upang malaman kung ano ang katumbas na bagay na ipinahayag. Ginagamit nila ang mga bagay na nakikita nila sa araw-araw o may kaugnayan sa kanilang buhay.

Halimbawa: Munting bundok, Di madampot ( sagot: ipot) 

G. Tayutay- Salita o isang pahayag  na ginagamit upang bigyang diin ang isang kaisipan o damdamin at gumagamit ng talinghaga o di karaniwang salita sa paraan ng pagpapahayag.

✅Para sa ibat-ibang uri ng tayutay bisitahin ang link na ito.

https://akademikongfilipino.blogspot.com/2022/09/kahulugan-at-mga-uri-ng-tayutay-figure.html

MGA HALIMBAWA NG IDYOMA

 

Idyoma

        ito ay matalinhagang pahayag o ang kahulugan ay malayo sa literal o denotatibong kahulugan ng salita. Tinatawag din itong sawikain sa ating wika. Gumaganda ang pangungusap sa tulong ng idyoma dahil ang diwa  ng pangungusap ay kailangan ng malalim na pang-unawa, kaya't nabibigyan ng pagkakataon ang mambabasa na kilitiin ang kanilang isipan upang matutunan ang kahulugan ng idyoma.

Abo ang laman ng ulo	Walang nalalaman
Alimuom	Tsismis
Anak-pawis	Mahirap
Babaha ng dugo	Malaking gulo
Bahag ang buntot	Takot
Balat sibuyas	Maramdamin
Basa ang papel	Masama ang Record
Basang sisiw	Kawawa
Batak ang katawan	Malakas
Bilugin ang ulo	Lukohin
Bukang Bibig	Madalas banggitin
Bukas na aklat	Alam ng lahat
Biniyak na bunga	Magkamukha
Bugtong na anak	Kaisa-isang anak
Buhatin ang sariling bangko	Purihin ang sarili
Bulaklak ang dila	Pangungusap na mataimtim
Buo ang loob	Malakas ang loob
Kalamayin ang sarili	Ipanatag ang isip
Kinakalawang na	Laos na
Kinukulili ang tainga	Pagkayamot sa sinsabi
Kisap-mata	Sandali
Kumukulo ang dugo	Nagagalit
Kusang-palo	Kusang paggawa
Kutong lupa	Maliit na tao
Di makabasag-pinggan	Napakabait
di maliparang uwak	Napakalawak na lupa
Gasgas ang bulsa	Malaki ang gastos
Halang ang bituka	Walang takot na mamatay
Hampas ng langit	Parusa ng Diyos
Hampas Lupa	Dukha o palaboy
Hindi gawang biro	Lubhang mahirap
Hulog ng langit	Kapalaran o swerte
Humahalik sa yakap	Sumasamba
Hunos-dili	Pagpipigil sa sarili
Igagapang	Itataguyod
Ihatid sa dambana	Pakasalan
Ililibing sa limot	Kalimutan
Ilista sa tubig	Utang na hindi nabayaran
Isang bakol na mukha	nakasimangot
Isang kahig, isang tuka	Ang sweldo ay husto lamang para sa isang kainan